|
POLSKIE SIŁY POWIETRZNE W WIELKIEJ BRYTANII autor: Wojtek Matusiak
Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii prowadziły aktywne działania bojowe od sierpnia 1940 r. do maja 1945 r. W powszechnej świadomości zapisał się Dywizjon 303 i jego udział w Bitwie o Anglię. Ale był to zaledwie jeden z kilkunastu dywizjonów i jedna z wielu kampanii lotniczych, w których tysiące lotników ze znakiem „Poland” na ramieniu brały udział w okresie wojny światowej. Drogi polskich lotników do Wielkiej Brytanii Po kampanii 1939 r. większość polskich lotników przedostała się do neutralnej Rumunii i na Węgry, a stamtąd do Francji. Niektórzy dostali się na Zachód przez kraje bałtyckie i Skandynawię. Do kwietnia 1940 r. dotarło na Zachód co najmniej 8500 lotników. 17 lutego 1940 r. podpisano polsko-francuską umowę o utworzeniu polskiego lotnictwa we Francji, jednak prace organizacyjne postępowały powoli. W tym samym czasie Wódz Naczelny gen. Sikorski wydał rozkaz o usamodzielnieniu lotnictwa jako odrębnego rodzaju broni – Sił Powietrznych (SP). Zawarto też umowę polsko-brytyjską i pierwsi polscy lotnicy przybyli na Wyspy Brytyjskie na przełomie 1939/1940 r. Po kapitulacji Francji wszyscy polscy żołnierze w tym kraju dostali rozkaz ewakuowania się do Wielkiej Brytanii. Tworzenie pierwszych polskich jednostek lotniczych w Wielkiej Brytanii Pierwsza umowa polsko-brytyjska przewidywała formowanie tam wyłącznie dywizjonów bombowych, jako jednostek RAF złożonych z polskiego personelu (ówczesne prawodawstwo brytyjskie nie dopuszczało możliwości formowania ani pobytu w tym kraju obcych oddziałów wojskowych). Doprowadziło to do pierwszego kryzysu, kiedy grupa polskich lotników odmówiła przysięgi na wierność królowi brytyjskiemu. Po upadku Francji zmieniła się sytuacja Polaków w Wielkiej Brytanii. Z mało istotnych oddziałów dalekiego, pobitego kraju, stali się jedynym lojalnym sojusznikiem. Wobec nieuchronnej (jak się wtedy wydawało) inwazji niemieckiej nabrali istotnego znaczenia dla Brytyjczyków, którzy poszli na znaczne ustępstwa przy opracowaniu nowej umowy. Jednostki polskie uzyskały teraz status niezależnych formacji zagranicznych (parlament brytyjski błyskawicznie uchwalił ustawę zezwalającą na stacjonowanie sojuszniczych wojsk na ziemi brytyjskiej). Organizacja lotnictwa polskiego w Wielkiej Brytanii W Londynie mieścił się Inspektorat Sił Powietrznych, po znowelizowaniu polsko-brytyjskiej umowy lotniczej w 1944 r. przekształcony w Dowództwo Sił Powietrznych. Ponieważ polskie jednostki lotnicze były zintegrowane ze strukturą |
|
RAF, Inspektorat (Dowództwo) nie sprawował kontroli nad użyciem bojowym
polskich dywizjonów. Do dowództw RAF różnych szczebli przydzielano polskich oficerów łącznikowych, mających głos doradczy. Kompetencje Inspektoratu (Dowództwa) obej- mowały m. in. kwestie personalne i dyscy- plinarne. Co istotne, w świetle umów polsko-brytyjskich polscy lotnicy w Wielkiej Brytanii mieli zdublowane stopnie wojskowe: polskie i brytyjskie, co wiązało się z komplikacjami formalnymi. Stopień polski i brytyjski danego lotnika nie musiał być (i często nie był) równy. |
 |
|
Z czysto praktycznego punktu
widzenia istotne były rangi brytyjskie, bo według nich wypłacano pobory. W lipcu 1940 r. w Blackpool na zachodnim wybrzeżu Anglii utworzono Ośrodek Zapasowy Lotnictwa (OZL), a we wrześniu Komendę Uzupełnień nr 2, prowadzącą ewidencję personalną PSP. Blackpool stało się głównym ośrodkiem polskiego lotnictwa. W końcu 1942 r. OZL przemianowano na Delegaturę Inspektoratu SP. W 1944 r. Delegaturę przekształcono w Bazę Sił Powietrznych (BSP). W lipcu 1945 r. BSP przeniesiono do bazy Dunholme Lodge, w pobliżu miasta Lincoln. Zestawienie jednostek pierwszoliniowych Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii przedstawiono w Tabeli 1. Cechą wyróżniającą PSP spośród innych lotnictw państw okupowanych była jednorodność narodowa personelu naziemnego z personelem latającym (w dywizjonach innych narodowości personel techniczny był zwykle w całości, albo w zdecydowanej większości brytyjski). Oprócz dywizjonów bojowych zorganizowano szereg szkół, kształcących personel naziemny i latający. Tworzono też jednostki i formacje pomocnicze. W ramach obrony przeciwlotniczej sformowano Polską Eskadrę Balonową. Reaktywowano Wyższą Szkołę Lotniczą. Wielu polskich pilotów skierowano do służby w lotnictwie dostawczym („ferry”). Liczne ochotniczki podjęły służbę w Pomocniczej Lotniczej Służbie Kobiet. Uzupełnienia personelu Początkowo polskie jednostki lotnicze w Wielkiej Brytanii formowano z personelu lotnictwa przybyłego z Polski. Rosnące straty w personelu latającym uzupełniano najpierw spośród nadwyżek personelu, jednak źródło to z czasem uległo wyczerpaniu. Wobec oczywistego odcięcia od naturalnych źródeł uzupełnień w Kraju, konieczny stał się nabór do lotnictwa w innych rodzajach broni. Jednostki Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii nie mające bliskich perspektyw walki dostarczyły wielu ochotników do lotnictwa. Również wśród personelu naziemnego lotnictwa znalazło się wielu chętnych do przejścia w szeregi załóg latających. Istotnym źródłem uzupełnień stali się Polacy w ZSRR. Napaść Niemiec zmusiła Stalina do potraktowania Polaków jako sprzymierzeńców w walce z Hitlerem. Po podpisaniu umowy polsko-radzieckiej latem 1941 r. z łagrów napływali żołnierze oraz cywile chcący wstąpić do wojska. Umowy nie przewidywały tworzenia w ZSRR jednostek lotnictwa. W związku z tym lotników w pierwszej kolejności kierowano transportami do Wielkiej Brytanii. Zaczęły one odchodzić z portów północnych trasą konwojową z Murmańska pod koniec 1941 r., a później przez Bliski Wschód i statkami dookoła Afryki. W wielu przypadkach lotnicy zwalniani z łagrów musieli przejść długą kurację, nim odzyskali stan zdrowia pozwalający na służbę lotniczą, a niektórzy już nie byli w stanie wrócić do latania. Zgłaszało się też wielu ochotników nie mających za sobą służby w lotnictwie. Byli oni kierowani na pełne przeszkolenie od podstaw, a następnie trafiali jako uzupełnienia do polskich dywizjonów.
|
|
Grupa Historyczna Lotnictwa Polskiego © 2009 Wszelkie prawa zastrzeżone. |